AERIUS Calculatie

Alle activiteiten in Nederland waarbij stikstof vrijkomt moeten voldoen aan de Wet Natuurbescherming (Wnb). Deze wet bepaalt dat de natuur niet mag verslechteren. Om deze instandhoudingsdoelen te waarborgen, zijn er in Nederland 160 Natura2000 gebieden aangewezen. Ongeveer 120 van deze natuurgebieden zijn daadwerkelijk stikstofgevoelig. De Voortoets Stikstof, uitgevoerd met de AERIUS Calculator, bepaalt de mogelijke stikstofdepositie op deze gebieden ten gevolge van een activiteit.

Activiteiten waarbij stikstof vrijkomt, kunnen variëren van bijvoorbeeld evenementen tot de aanleg van een straat, tot het bouwen van een woning. Om aan te tonen dat een project geen significant negatief effect heeft, wordt er in eerste instantie een Voortoets Stikstof uitgevoerd. Hierbij worden relevante stikstof emissiefactoren van de aanlegfase (bouwfase) en de gebruiksfase ingevoerd in de AERIUS Calculator. Vervolgens brengen ingewikkelde rekenmodellen de verspreiding van deze stikstofemissie in kaart. De AERIUS calculator bepaalt hierna of er stikstofdepositie plaatsvindt binnen beschermde natuurgebieden in Nederland en net over de grens.

Kaart van Nederland met daarop alle beschermde Natura2000 natuurgebieden in Nederland aangemerkt

Figuur 1. Natura2000 gebieden in Nederland

De stikstof berekening die Bouwrekenmeester aanbiedt betreft veelal een Voortoets. Als er uit de voortoets blijkt dat er geen stikstofdepositie is op Natura2000 gebieden ten gevolge van een project, dan is er geen natuurvergunning (Wnb) nodig. Voor veruit de meeste (kleine) bouwprojecten zien we dat de depositie verwaarloosbaar is, en dat een voortoets volstaat. Als onderdeel van de voortoets wordt er door Bouwrekenmeester altijd een overzichtelijk rapport opgesteld waarin de uitgangspunten en een heldere toelichting van de berekening wordt gepresenteerd.

Mocht er uit de voortoets blijken dat er mogelijk wel degelijk een significant negatief effect zal zijn op een Natura2000 gebied, dan kan de voortoets nog worden uitgebreid. Er wordt dan gekeken naar de mogelijkheden om intern te salderen. De depositie ten gevolge van de gebiedsontwikkeling wordt dan vergeleken met een eventuele referentie- (bestaande) situatie om te onderzoeken of er mogelijk juist een afname in stikstofdepositie plaatsvindt. Ook bestaat er de mogelijkheid om (beperkt) ecologisch te beoordelen of de depositie mogelijk plaatsvindt in een habitat waarbij de kritische depositiewaarde nog (lang) niet bereikt wordt. Let erop dat dit aanvullende traject van de voortoets extra kosten met zich mee kan brengen.

Als intern salderen en ecologisch beoordelen geen negatieve effecten kunnen uitsluiten, is een Wnb-vergunning vereist. Er zal dan moeten worden overgestapt op extern salderen (bijvoorbeeld het uitkopen van een nabijgelegen boer), of het inschakelen van een expert op het gebied van ecologie voor een specialistische ecologische beoordeling. Dit is een erg kostbare en tijdrovende procedure.

Gelukkig zien we dat er voor veruit de meeste kleine tot middelgrote gebiedsontwikkelingen alleen een voortoets nodig is die aantoont dat er geen significant negatief effect zal plaatsvinden. Daarnaast zijn er ook nog verschillende andere maatregelen te treffen binnen de voortoets. Denk hierbij aan de inzet van elektrisch materieel tijdens de bouwfase, of het omschakelen naar lichtere bouwwijzen waarbij het in te zetten materieel beperkt blijft. Bouwrekenmeester is een professionele partij die samen met u alle mogelijkheden zal onderzoeken om te zorgen dat uw bouwplannen doorgang kunnen vinden op een verantwoordelijke manier.  

Proces van het maken van een stikstof berekening door middel van een voortoets die eventueel uitgebreid kan worden met opties als salderen en ecologisch beoordelen, die daarna overgaat in een aanvraag Wnb vergunning en Passende Beoordeling wanneer een voortoets niet zou volstaan.

Figuur 2. Het stikstof traject

Kaart van Nederland met daarin alle bronnen van stikstof in de vorm van NOx en NH3 waarbij onderscheid wordt gemaakt in geïmporteerde en geëxporteerde stikstof waarbij ook de eigen emissies en neerslag worden gepresenteerd. Uit de kaart blijkt dat Nederland meer stikstof exporteert naar Duitsland dan dat het importeert uit omliggende landen, en dat de emissie veel hoger is dan de neerslag door de westenwinden die stikstof naar Duitsland dragen.

Figuur 3. Stikstofdepositie in Nederland

We hebben het hierboven uitgebreid gehad over het te volgen traject van een stikstofberekening, maar wat houdt een stikstofberekening nou eigenlijk precies in? Bij een stikstofberekening brengt men de stikstofdepositie (neerslag) ten gevolge van een gebiedsontwikkeling in kaart. Hiervoor is het allereerst belangrijk om de stikstofuitstoot vast te stellen bij een project.

Stikstofdepositie kan ontstaan door de uitstoot van stikstof uit verscheidene bronnen. Het verkeer is een belangrijke bron van stikstofuitstoot, maar ook de bouwsector, landbouw en de industrie dragen bij aan dit probleem. De stikstofemissies komen in eerste instantie terecht in de atmosfeer. Vervolgens verspreidt het zich door de invloeden van het weer verspreid, waarna het neerslaat (deponeert) op de bodem.

Er zijn twee verschillende stoffen die het overgrote deel van de depositie van stikstof (N) veroorzaken.

Het gaat hierbij om ammoniak (NH3), wat voornamelijk wordt uitgestoten door de landbouw en veehouderij, en om stikstofoxiden (NOx), die voornamelijk worden uitgestoten door verbrandingsprocessen. Denk bij deze laatste categorie aan verkeer, zeevaart, bouwprocessen en industrie.

Hiernaast wordt de uitstoot en de verspreiding van stikstof in Nederland schematisch weergegeven. Er is hierbij onderscheid gemaakt tussen ammoniak en NOx. Zoals kan worden afgelezen, wordt er ook stikstof geïmporteerd vanuit voornamelijk Engeland en België. Vervolgens wordt er ook weer stikstof via de atmosfeer geëxporteerd naar voornamelijk Duitsland. Dit heeft te maken met de zuidwesten winden die in Nederland overheersen. Wat ook opvalt is dat er van ammoniak relatief meer neerslaat dan bij NOx. Dit heeft ermee te maken dat NOx een vrij licht molecuul is, waardoor het langer in de atmosfeer blijft hangen.

Gevolgen van stikstofdepositie

De stikstofdepositie heeft negatieve effecten op het milieu, zoals aantasting van natuur en landschap. Het leidt tot verzuring van de bodem wat op zijn beurt de natuurlijke balans in de ecosystemen aantast. Deze verzuring heeft gevolgen voor de biodiversiteit, omdat het de groei van sommige planten en bomen bevordert ten koste van de groei van andere planten en bomen. In gebieden waar veel verzuring plaatsvindt, verdringt gras de verschillende heidesoorten.

De bouwsector speelt een cruciale rol in het verminderen van stikstofdepositie. Bouwrekenmeester ondersteunt bij het onderzoeken van mogelijkheden om stikstofemissies te minimaliseren.

Het uitvoeren van een stikstof berekening gebeurt met behulp van de AERIUS Calculator. Deze software biedt ondersteuning aan de bouwsector door de stikstofuitstoot te berekenen. Hierdoor kunnen projectontwikkelaars, adviseurs en overheden passende maatregelen nemen om de impact op het milieu te verminderen. Dit draagt niet alleen bij aan een verbeterde milieukwaliteit, maar ook aan een verantwoorde en duurzame ontwikkeling van de bouwsector.

De AERIUS Calculator is een online rekentool die wordt toegepast voor toestemmingverlening voor de Wet Natuurbescherming (Wnb). Deze calculator wordt gebruikt om de stikstofdepositie op Natura2000 gebieden ten gevolge van een activiteit in kaart te brengen.

De interface van de AERIUS Calculator, de software waarmee een stikstof berekening worden uitgevoerd.

Figuur 4. Interface AERIUS Calculator

In de calculator kunnen verschillende situaties worden ingevoerd om de stikstofuitstoot in kaart te brengen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de bouwfase van een woongebouw, of de gebruiksfase van een kantoor. Ook is het mogelijk om referentiesituaties in te voeren om de stikstofuitstoot van een bestaande situatie te vergelijken met de nieuwe situatie. Voor elk van deze situaties is het van belang dat alle stikstof emissiefactoren in kaart worden gebracht om vervolgens ingevoerd te worden in de software.

Vervolgens brengen een aantal ingewikkelde rekenmodellen de verspreiding van deze stikstofemissie in kaart. De AERIUS calculator bepaalt vervolgens of er stikstofdepositie plaatsvindt binnen beschermde Natura2000 gebieden in Nederland en net over de grens. De software maakt de resultaten hier inzichtelijk. Hierdoor kan de software eventuele probleemgebieden identificeren.

Het gebruik van de AERIUS Calculator biedt tal van voordelen. Het is een gebruiksvriendelijke online tool met betrouwbare resultaten. Daarnaast biedt de tool inzicht in de depositie van stikstof op natuurgebieden, waardoor projectontwikkelaars en overheden snel en effectief kunnen handelen om de impact te verminderen of te mitigeren. Bovendien is de calculator een onmisbare tool voor de aanvraag omgevingsvergunning, omdat de uitkomsten van de berekeningen maatgevend zijn voor het verkrijgen van een vergunning. Dit blijft ook het geval onder de omgevingswet die sinds 1 januari 2024 is ingegaan.

Uitroepteken

Voor het opstellen van een stikstofberekening hebben wij bij een bouwproject minimaal de bouwtekeningen nodig. Voor kleinere bouwprojecten is het niet nodig om al een volledige bouwplanning met in te zetten materieel te hebben. Bouwrekenmeester heeft namelijk eigen formules en software aan de hand waarvan wij het in te zetten materieel kunnen vaststellen Wel is het van belang dat wij gedetailleerde bouwtekeningen ontvangen waar wij de benodigde informatie zoals de opbouw van vloeren en gevels kunnen halen.

Voor grotere projecten is het eventueel in overleg ook mogelijk om zelf inschattingen te maken van het in te zetten materieel tijdens de bouwfase.

Omdat de formules van bouwrekenmeester zeer conservatief zijn, is het vaak wel nodig om het een en ander in overleg vast te stellen met betrekking tot het in te zetten bouwmaterieel.

Als uw activiteit of gebiedsontwikkeling geen bouwproject is, maar bijvoorbeeld een evenement, dan zal er altijd in overleg moeten worden vastgesteld met wat voor stikstofemissies er rekening moet worden gehouden.